پايان نامه كارشناسي ارشد
رشته علوم تربيتي گرايش برنامه ريزي درسي
بررسي عوامل موثر در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان و والدين دانش‌آموزان پايه دوم و سوم ابتدايي شهر اردبيل
چكيده
اين پژوهش به منظور بررسي عوامل موثر در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان و والدين دانش‌آموزان پايه دوم و سوم ابتدايي شهر اردبيل انجام شده است. روش تحقيق توصيفي، از نوع همبستگي بود جامعه آماري پژوهش را معلمان پايه دوم و سوم ابتدايي شهر اردبيل كه بنابر آمار 700 نفر (260 نفر در ناحيه يك و 440 نفر در ناحيه دو) و والدين دانش آموزان پايه دوم و سوم ابتدايي شهر اردبيل كه بنابر آمار 16300 نفر (8600 نفر در ناحيه يك و 7700 نفر در ناحيه دو) د تشكيل داد. از اين تعداد 300 نفر(150نفر مرد و 150 نفر زن) به طور تصادفي با استفاده از نمونه گيري خوشه اي انتخاب شدند. اطلاعات مورد نياز از طريق پرسشنامه‌هاي محقق ساخته از معلمان و والدين جمع آوري شد،روايي صوري پرسشنامه توسط متخصصان مورد تاييد و ضريب پايايي با استفاده از آلفاي كرونباخ براي معلمان(91/.) و براي پرسشنامه والدين(85/.) به دست آمد.داده‌ها با استفاده از روشهاي آماري توصيفي و استنباطي(تحليل عاملي و رگرسيون چند متغيري) تجزيه و تحليل شد.برخي از نتايج به دست آمده از ديدگاه معلمان و والدين به شرح زير است؛نتيجه تحليل عاملي از ديدگاه معلمان نشان داد كه 5 عامل داراي بار عاملي هستند.كه از بين 5 عامل فوق عامل رواني بيشترين درصد واريانس را تبيين مي كند و سپس عامل مديريتي،آموزشي،فرايندي و فردي قادر به تبيين واريانس هستند.و از ديدگاه والدين نتيجه تحليل عاملي 7 عامل را نشان داد كه داراي بار عاملي هستند كه از بين اين 7 عامل عامل مديريتي بيشترين درصد واريانس را تبيين مي كتد و سپس عامل آموزشي،رواني،خانوادگي،فرايندي،فردي و مادي قادر به تبيين واريانس هستند.و همچنين از ديدگاه معلمان عوامل آموزشي،مديريتي،فردي،مادي،فرايندي و خانوادگي كاربست ارزشيابي توصيفي را پيش‌بيني ميكنند و عامل رواني توانايي پيش بيني كاربست ارزشيابي توصيفي را ندارد. و از ديدگاه والدين عوامل آموزشي،مديريتي،فردي،مادي،فرايندي و رواني كاربست ارزشيابي توصيفي را پيش‌بيني ميكنند و عامل خانوادگي توانايي پيش بيني كاربست ارزشيابي توصيفي راندارد.
واژه‌هاي كليدي: ارزشيابي، ارزشيابي توصيفي، ارزشيابي كمي، سنجش، عوامل موثر
مقدمه
در هر جامعه آموزش و پرورش سنگ زير بنايي توسعه اقتصادي،اجتماعي،سياسي و فرهنگي است.بررسي عوامل موثر در ترقي و پيشرفت جوامع پيشرفته بيانگر آن است كه همه كشورها اين از آموزش و پرورش كارآمد برخوردار بوده اند.
از آنجا كه نظام آموزش عمومي مهمترين بخش نظام آموزشي در كشور جهت پاسخگويي به نيازهاي افراد و جامعه و آماده كردن شهروندان آگاه و مسؤليت پذير است.بهبود آن در زمره موضوعات اصلي نظامهاي آموزشي است.
در دو دهه اخير،همگام با ايجاد تحول در عناصر نظام آموزش از جمله برنامه درسي،روشهاي تدريس و منابع يادگيري،ضرورت تحول در شيوه‌هاي بخش آموخته‌ها نيز احساس شده است و توجه به بهبود شيوه‌هاي ارزشيابي آموخته‌هاي دانش‌آموزان به عنوان بازخورد جهت دستيابي به هدفهاي توسعه انساني ار اهميت زيادي برخوردار است.
«آنچه مسلم است بدون طرحهاي جديد براي تغيير در وظايف و عملكرد نظامهاي تعليم و تربيت اعم از اهداف،محتوا،روشهاي ياددهي يادگيري و شيوه‌هاي ارزشيابي پيشرفت تحصيلي فراگيران،نمي توان نسل جديد را براي زندگي در جامعه اي متحول و در حال تغيير امروز و فردا تربيت كرد»(احمدي،1382،ص21).
«عصر آموزش و يادگيري به شيوه‌هاي حافظه مداري كه بر پر كردن انبار ذهني فراگيران و باز پيشگيري آن در زمان امتحانات تاكيد داشت، پايان پذيرفته است. به قول ژان پياژه هدف اصلي آموزش و پرورش بايد تربيت افراد نوآوري باشد كه مي‌توانند فكر كنند، نه افرادي كه به تكرار آنچه به آنها گفته شده اكتفا كنند. هدف ديگر آموزش و پرورش، پرورش تفكر انتقادي است، يعني پرورش افرادي كه اهل تحقيق و بررسي هستند، نه افرادي كه آنچه به آنها گفته ميشود قبول ميكنند»(كديور، 1374،ص 116).
ارزشيابي تحصيلي فعاليتي است كه معلم در جريان تدريس خود انجام ميدهد.اين فعاليت شامل جمع آوري اطلاعات و داوري درباره وضيعت يادگيري و پيشرفت دانش‌آموز است.جمع آوري اين اطلاعات از طريق شيوه‌هاي مختلف صورت مي پذيرد و نيازمند كسب مهارت و دانش كافي در اين زمينه است. معلم بايد با استفاده از نتايج حاصل از سنجش و ملاحظه اهداف و انتظارات آموزشي، درباره وضيعت فرد داوري كرده، ضعفها و قوتهاي دانش‌آموز را مشخص كند و براي بهبود فعاليتهاي يادگيري به او توصيه‌هاي را ارايه دهد.
متاسفانه فرايند سنجش و ارزشيابي در كشور ما، فقط شامل ارزيابي مجموعي يا نهايي است كه در پايان دوره‌هاي آموزشي به منظور تشخيص پيشرفت تحصيلي و رتبه بندي صورت مي‌گيرد.در اين روش تمامي تلاش معلم، دانش‌آموز، والدين و كل نظام آموزشي معطوف به آزمونهاي نهايي و نمره آنهاست.و مواصل همه زحمتها در يك عدد،يك يا دورقمي خلاصه ميشود.اين نمره نه تنها ملاك قضاوت و تصميم‌گيري در خصوص دانش‌آموز است،بلكه به نوعي ارزشيابي از عملكرد معلم،مدير،والدين و نظام آموزشي تلقي ميشود.ترديدي نيست كه نتايج حاصل از اين گونه تصميم گيريهادقيق نبوده،ممكن است عواقب ناگواري به دنبال داشته باشد.به عبارت ديگر به جاي آنكه نظام ارزشيابي و اندازه‌گيري در خدمت آموزش و رشد و توسعه دانش فراگيران و معلمان قرار بگيرد،فرايند تدريس و يادگيري در خدمت نظام سنجش و آزمون در آمده است و ملاك قضاوت در مورد عملكرد نظام آموزشي و دانش‌آموز در يك مقياس صفر يا بيست خلاصه ميشود.
Abstract
This study has been carried out to investigation effective parameters in applying descriptive assessment teachers and parents view of Ardabil primary school second and third class students. The investigation procedure was descriptive of correlation type. The study statistical community consisted of second and third class teachers in Ardabil primary school who were based on the statistic, 700 persons (260 persons in first region and 440 persons in second region) as well as, parents of second and third class students in Ardabil city who were 16300 persons (8600 persons in first area and 7700 persons in second area). From those, 300 persons (150 male and 150 female) were randomly selected by using cluster sampling. Required information was gathered by questionnaire obtained from teachers and parents, questionnaire was supported by experts and coefficient reliability was obtained by using the Alpha for teachers (0.91) and parents (0.85). Data was analyzed by applying descriptive and presumptive statistic procedures (analyzing factor and multi variable regression). Some of obtained results from teachers and parents view are presented in follow: the analyzing factor result from teachers view indicated that 5 factors had Load factor and psychic factor indicates the most variance percentage between them, then management, educational, progress and individual factors are able to show variance. From parents view, descriptive agent result showed 7 factors which have Load factor , management factor indicates the most variance percentage between this 7 factors and after that educational, psychic, domestic, progress and individual, material factors anticipate descriptive evaluation and psychic factor don’t have ability to anticipate descriptive evaluation. From parent view, educational, management, individual, progress and psychic factor anticipate descriptive evaluation and domestic factor don’t have ability to anticipate descriptive evaluation.
Key words: evaluation, descriptive evaluation, quantitative evaluation, assessment, effective parameters.
فهرست مطالب
فصل اول: كليات
1-1- مقدمه....................................... 2
1-2- بيان مساله.................................. 3
1-3- اهميت و ضرورت تحقيق......................... 7
1-4- اهداف تحقيق................................. 8
1-5- سوالات تحقيق................................. 9
1-6- تعارف مفهومي و عملياتي تحقيق................ 9
فصل دوم: ادبيات و پيشينه‌ي پژوهش
2-1- مقدمه...................................... 14
2-2- مباني نظري تحقيق........................... 14
2-2-1- تعريف ارزشيابي......................... 14
2-2-2- اهميت ارزشيابي......................... 17
2-2-3- ارزشيابي در ايران...................... 18
2-2-4- سنجش براي يادگيري...................... 19
2-2-5 - ارزشيابي كمي و ضعفهاي آن.............. 21
2-2-6- ارزشيابي تكويني........................ 22
2-2-7- ارزشيابي توصيفي........................ 24
2-2-8- طرح ارزشيابي توصيفي.................... 25
2-2-9- آسيب شناسي نظام موجود ارزشيابي......... 26
2-2-10- مباني و اصول ارزشيابي توصيفي.......... 30
2-2-11- اهداف طرح ارزشيابي توصيفي............. 30
2-2-12- ويژگيهاي ارزشيابي توصيفي.............. 31
2-2-13- چگونگي اجراي ارزشيابي توصيفي.......... 35
2-2-14- راههاي اشاعه ارزشيابي توصيفي.......... 38
2-2-15- ابزارهاي اندازه گيري در ارزشيابي توصيفي 40
2-2-16- محورهاي اساسي در يادگيري فرايند مدار و ارزشيابي كيفي توصيفي........................................ 48
2-2-17 - آثار و مزيتهاي ارزشيابي توصيفي....... 49
2-2-18- موانع يا چالشهاي ارزشيابي توصيفي...... 49
2-3- تحقيقات،پيشينه و سابقه موضوع............... 50
2-3-1.تحقيقات انجام شده در داخل كشور:......... 50
2-3-2 - جمع بندي.............................. 59
2-3-3- تحقيقات انجام شده در خارج از كشور...... 60
2-3-4- جمع بندي............................... 65
فصل سوم: روش تحقيق
3-1- مقدمه...................................... 67
3-2- روش تحقيق.................................. 67
3-3- جامعه آماري................................ 68
3-4- روش نمونه گيري و تعيين حجم نمونه........... 68
3-5- روش و ابزار جمع آوري اطلاعات................ 69
3-6- روايي پرسشنامه............................. 69
3-7- پايايي پرسشنامه............................ 69
3-8- روش تجزيه و تحليل آماري................... 71
فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده‌ها
4-1- مقدمه...................................... 73
4-2- يافته‌هاي توصيفي............................ 73
4-3- يافته‌هاي مربوط به سوالات تحقيق از ديدگاه معلمان 78
4-4- يافته‌هاي مربوط به سوالات تحقيق از ديدگاه والدين 92
فصل پنجم: جمع‌بندي، نتيجه‌گيري و ارايه پيشنهاد
5-1- مقدمه..................................... 109
5-2- تبيين يافته‌هاي مربوط به سوالات تحقيق از ديدگاه معلمان 109
5-3- تبين يافته‌هاي مربوط به سوالات تحقيق از ديدگاه والدين 123
5-4- نتيجه گيري................................ 137
5-5- محدوديت‌ها................................. 137
5-6- پيشنهادهاي پژوهشي......................... 138
5-7- پيشنهادهاي كاربردي........................ 138
منابع فارسي.................................... 140
منابع انگليسي.................................. 144
فهرست جداول
جدول(3-1): جامعه آماري................................ 68
جدول(3-2):حجم نمونه معلمان............................ 68
جدول(3-3):حجم نمونه والدين............................ 69
جدول(3-4): ميزان آلفاي بدست آمده در پرسشنامه معلمان در اجراي آزمايشي...................................................... 70
جدول(3-5): ميزان آلفاي بدست آمده در پرسشنامه والدين در اجراي آزمايشي...................................................... 70
جدول(3-6): ميزان آلفاي بدست آمده در پرسشنامه معلمان بعد از اجرا 70
جدول(3-7) ميزان آلفاي بدست آمده در پرسشنامه والدين بعد از اجرا 71
جدول شماره(4-1): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس جنسيت معلمان 73
جدول(4-2):توزيع فراواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس سن معلمان 73
جدول(4-3): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس مدرك معلمان 74
جدول(4-4): توزيع فراواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس سابقه معلمان 74
جدول(4-5): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس نسبت والدين 74
جدول(4-6): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس سن والدين 75
جدول(4-7): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس مدرك والدين 75
جدول(4-8): توزيع فرواني و درصد آزمودني‌ها بر اساس شغل والدين 75
جدول (4-9):توزيع فراواني بر اساس نسبت جنسيت و مدرك معلمان 76
جدول(4-10): توزيع فراواني بر اساس نسبت جنسيت و سابقه معلمان 76
جدول(4-11):توزيع فراواني بر اساس نسبت جنسيت و سن معلمان 76
جدول(4-12):توزيع فراواني بر اساس نسبت و مدرك والدين... 77
جدول(4-13):توزيع فراواني بر اساس نسبت و شغل والدين.... 78
جدول (4-14): شاخص كفايت نمونه بارتلت(كيزر مير الكين).. 78
جدول (4-15): ارزشهاي ويژه بالاتر از يك براي 8 عامل پس از چرخش از نظر معلمان................................................ 79
جدول(4-16): درصد واريانس تبيين شده هر عامل پس از چرخش از نظر معلمان 80
جدول(4-17):مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل رواني از نظر معلمان 80
جدول(4-18): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل مديريتي از نظر معلمان 81
جدول(4-19): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل آموزشي از نظر معلمان 81
جدول(4-20): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل فرايندي از نظر معلمان 82
جدول(4-21): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل فردي از نظر معلمان 82
جدول(4-22): اطلاعات توصيفي مربوط به عوامل موثر در كاربست ارزشيابي توصيفي................................................ 83
جدول(4-23): ماتريس همبستگي بين عوامل از ديدگاه معلمان. 83
جدول(4-24): پيش‌بيني كاربست ارزشيابي توصيفي بر اساس عوامل رواني، فردي، خانوادگي، فرايندي، مديريتي، مادي و آموزشي از ديدگاه معلمان 84
جدول(4-25):پيش‌بيني تاثير عوامل رواني در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 85
جدول(4-26): پيش‌بيني تاثير عوامل فردي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 87
جدول(4-27): پيش‌بيني تاثير عوامل خانوادگي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 87
جدول(4-28): پيش‌بيني تاثير عوامل فرايندي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 88
جدول(4-29): پيش‌بيني تاثير عوامل مديريتي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 89
جدول(4-30): پيش‌بيني تاثير عوامل مادي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 90
جدول(4-31): پيش‌بيني تاثير عوامل آموزشي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه معلمان......................................... 91
جدول (4-32): شاخص كفايت نمونه بارتلت(كيزر مير الكين).. 92
جدول (4-33): ارزشهاي ويژه بالاتر از يك براي 9 عامل پس از چرخش از نظر والدين................................................ 92
جدول(4-34):در صد واريانس تبيين شده هر عامل پس از چرخش از نظر والدين 94
جدول(4-35): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل مديريتي از ديدگاه والدين 94
جدول(4-36): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل آموزشي از ديدگاه والدين 95
جدول(4-37): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل رواني از ديدگاه والدين 95
جدول(4-38): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل خانوادگي از ديدگاه والدين 96
جدول(4-39): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل فرايندي از ديدگاه والدين 96
جدول(4-40): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل فردي از ديدگاه والدين 97
جدول(4-41): مولفه‌هاي قرار گرفته در عامل مادي از ديدگاه والدين 97
جدول(4-42): اطلاعات توصيفي مربوط به عوامل موثر در كاربست ارزشيابي توصيفي................................................ 97
جدول(4-43): ماتريس همبستگي بين عوامل از ديدگاه والدين. 98
جدول(4-44): پيش‌بيني كاربست ارزشيابي توصيفي بر اساس عوامل رواني، فردي، خانوادگي، فرايندي، مديريتي، مادي و آموزشي از ديدگاه والدين 99
جدول(4-45): پيش‌بيني تاثير عوامل رواني در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 100
جدول(4-46): پيش‌بيني تاثير عوامل فردي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين...................................101
جدول(4-47): پيش‌بيني تاثير عوامل خانوادگي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 102
جدول(4-48): پيش‌بيني تاثير عوامل فرايندي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 103
جدول(4-49): پيش‌بيني تاثير عوامل مديريتي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 104
جدول(4-50): پيش‌بيني تاثير عوامل مادي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 105
جدول(4-51): پيش‌بيني تاثير عوامل آموزشي در كاربست ارزشيابي توصيفي از ديدگاه والدين........................................ 106
فهرست نمودارها
نمودار شماره (4-1): نمودار سنگريزه براي تعيين تعداد مولفه‌ها از ديدگاه معلمان............................. 75
نمودار شماره (4-2): نمودار سنگريزه براي تعيين تعداد مولفه‌ها از ديدگاه والدين................................................ 93
