پروپوزال شروط ضمن عقد نكاح از نظر فقهي

اطلاعات مربوط به پايان‏ نامه:

الف- عنوان تحقيق

1- عنوان به زبان فارسي:

بررسي فقهي شروط ضمن عقد نكاح

2-  عنوان به زبان انگليسي/(آلماني، فرانسه، عربي):

تذكر: صرفاً دانشجويان رشته‏هاي زبان آلماني،‌فرانسه و عربي مجازند عنوان پايان‏نامه خود را به زبان مربوطه در اين بخش درج نمايند و براي بقيه دانشجويان، عنوان بايستي به زبان انگليسي ذكر شود.

Examine the legal provisions of the marriage

ب – تعداد واحد پايان‏نامه: 6 واحد

ج- بيان مسأله اساسي تحقيق به طور كلي (شامل تشريح مسأله و معرفي آن، بيان جنبه‏هاي مجهول و مبهم، بيان متغيرهاي مربوطه و منظور از تحقيق به صورت مستند) :

خانواده به عنوان سلول اصلي سازندة اجتماع يكي از عوامل مهم تحصيل آرامش است كه اصلاح جامعه به اصلاح آن بستگي دارد . در تمامي اسناد بالادستي نظام اعم از قانون اساسي و سند چشم انداز و سياست هاي اعلام شده توسط مقام معظم رهبري خانواده به عنوان يك اصل بنيادي در نظر گرفته شد ه است؛ به طور خاص در اصل دهم قانون اساسي آمده استاز آنجا كه خانواده واحد بنيادين جامعة اسلامي است،همة قوانين و مقررات و برنامه ريزي هاي مربوط بايد در جهت آسان كر دن تشكيل خانواده، پاسداري از قداست آن و استواري روابط خانوادگي بر پاية حقوق و اخلاق اسلامي باشد.عقد جمع عقود و در لغت به معاني مختلفي آمده است: گشودن و باز كردن؛ گره بستن، استوار و محكم گردانيدن، جمع بين اطراف چيزي، بستن چيزي به ديگري به گونه اي كه جدا شدن يكي از ديگري سخت باشد، مثل گره زدن ريسمان و نخ به نخ و ريسمان ديگر،(راغب اصفهاني،1398)ربط و ضمان و عهد(وزارت اوقاف،1414)، گردنبند(مروج،1379)، به عمل بستن و محكم كردن، گره زدن، قطعي كردن و پيمان بستن آمده است(دايره المعارف تشيع،1384)از جمع بندي مفاهيمي كه براي عقد بيان شد به دست مي آيد كه در كليه معاني اين كلمه مفهوم بستن، تحكيم و وصل نهفته است.عقد در اصطلاح فقهي به معاني: دو انشاء متلازم، ابتدايي، مطاوعي (فرمانبرداري) و معقود (استوار و محكم) است كه يكي از آن دو با ديگري در طرف اعتبار به تنهايي تمام و مؤثر واقع نمي شود، بلكه برخلاف برخي از عقود ديگر، احتياج به انشاء ايجاب و قبول از هر دو طرف دارد؛(مشكيني،1379)ايجاب امري از يك طرف و قبول آن از طرف ديگر است.خلاصه آن كه ، «عقد» در اصطلاح عبارت است از قراردادي كه بين دو يا چند نفر با الفاظ خاصي (ايجاب و قبول) منعقد مي شود.«نكاح» در لغت به معاني؛ جمع كردن، زن را شوهر دادن و مرد را زن دادن، زناشويي كردن، زناشويي بستن، زناشويي، عقد ازدواج، جماع و همبستر شدن است(شعراني،1398).قرآن كريم در اين باره مي فرمايد:«إَلاَّ اَن يَعْفُونَ اَوْ يَعْفُوَ الَّذِى بِيَدِهِ عُقْدَهُ النِّكَاحِ»(بقره،237)؛ مگر آن كه خود (زنان) گذشت كنند يا كسي كه گره زناشويي و امر نكاح به دست اوست (ولي) گذشت كند.»عقد نكاح، از عقود لازم است؛ يعني هيج يك از طرفين نمي تواند آن را به ميل خود و بدون رضايت ديگري فسخ كند، مگر در موارد خاصي كه قانون معين كرده است(مصاحب،1381).

نكاح عقد زناشويي بستن، زناشويي كردن، زناشويي امتزاج طبايع است بعضي با بعضي كه موجب پديد آمدن مواليد ميگردد. (معين، فرهنگ فارسي، 4) جوهري نيز معتقد است لغت نكاح در است. اما به معناي عقدنكاح مجازاً به كار رفته است. (جوهري، « وطي و جماع » اصل به معناي الصحاح، 413 و 403 ) برخي نيز احتمال داده اند اين واژه  مشترك ميان دو معناي وطي و عقد باشد.(طريحي، مجمع البحرين، 369). راغب در مفردات مي نويسد كه اصل نكاح بر عقد وضع شده و سپس به طور استعاره در جماع استعمال شده است و محال است كه در اصل لغت به معناي جماع باشد و سپس در عقد استعمال شود چون همه الفاظي كه براي جماع ميباشد به خاطر قبيح بودن ذكر آن كنائي است. پس نكاح به معناي مدلول عقد آنچناني است كه به واسطه آن زوج بر استمتاعات جنسي زوجه تسلط پيدا ميكند و مفهوم عرفي از اين گفتار كه فلاني زوج فلاني ميباشد آن است كه او مسلط بر استمتاعات جنسي از اوست گرچه نزديكي واقع نشده باشد.در اصطلاح حقوق نكاح قراردادي است كه به موجب آن زن و مردي، به منظور تشكيل خانواده و شركت در زندگي با هم متحد ميشوند نكاح از عقودي است كه جنبه مالي و غير مالي را داراست. زيرا از طرفي، در اثر عقدنكاح مرد موظف ميشود كه نفقه زن و ساير اعضاي خانواده را بپردازد و مالي را به عنوان مهريه به زن بدهد، ازسوي ديگر، زن و مرد براي تشييدمباني خانواده و تربيت فرزندان با هم همكاري ميكنند(كاتوزيان،حقوق مدني،20).يكي از سّنتهاي پسنديده اي است كه با كاهش دوستي هاي خياباني و يا آشنايي هاي ناصحيح جوانان غير همجنس با يكديگر سبب مي شود تا امنيت اجتماعي ارتقاء پيدا كرده و همچنين از رفتارهاي گناه آلود و مخفيانه و نادرست جوانان در موردارتباط با يكديگر بكاهد (مهدي زاده، ١٣٩٠ ، ص ١61). يكي از موارد نكاح وجود شروطي براي زوج و زوجه مي باشد. شرط از ماده «شَرَطَ يشرُط»، در لغت عبارت از چيزي است كه ديگري به‌واسطة آن ملزم و ملتزم مي‌شود. (نراقي، 1417ق، ص 127) به عبارت ديگر، ملزم كردن كسي به چيزي و ملتزم شدن ديگري به آن در قرارداد خريد و فروش و همانند آن، شرط نام دارد. (ابن منظور، 1414ق، ج7، ص 329؛ واسطي زبيدي، 1414ق، ج 10، ص 305).

از نخستين فقيهاني كه شرط را تعريف كرده است، مي توان از شهيد اول نام برد. ايشان پس از معناي لغوي شرط مي نويسد: «شرط از نظر عرف عبارت از چيزي است كه اثرگذاري هر شيءِ اثرگذاري، بستگي به تأثير آن دارد، نه به وجود آن.» (شهيد اول، بي تا، ج 1، ص 64) شيخ انصاري مي گويد: «معناي شرط در اطلاقات يكي از دو معناي عرفي است؛ كه معناي اول آن همان معناي حدثي (شرط به‌معناي مشروط) است كه در لغت گذشت، و معناي دوم آن عبارت از چيزي است كه از نبودن آن، عدم ديگري لازم مي‌آيد؛ بدون اينكه از وجود آن، وجود ديگري لحاظ شود. (شيخ انصاري، 1415ق، ج 6، ص 13)

با تحقيق و تتبع در كتب عالمان، اين‌گونه فهميده مي‌شود كه مفهوم شرط در عرف و لغت و اصطلاح فقه و حقوق، همان معناي حدثي شيخ انصاري (ملزم كردن كسي به چيزي و ملتزم شدن ديگري به آن در قرارداد خريد و فروش) است و ساير معاني نيز به آن باز مي‌گردد. (يزدي، 1421ق، ج 2، ص 106)؛ ايرواني، 1406ق، ج 2، ص 62؛ اصفهاني، 1418ق، ج 5، ص 109؛ خوئي، ج 7، ص 297؛ سبزواري، 1413، ج 17، ص 216)

حال آنكه گنجاندن شرط يا شروطي در ضمن عقد نكاح، ذاتا نه منع شرعي دارد و نه ايراد قانوني، بلكه مي‌توان گفت در برخي موارد مطلوبيت و حتي ضرورت دارد و مي‌تواند در تثبيت بنيان خانواده و ترويج ارزش‌هاي پايدار اجتماعي نقش مهمي ايفا كند. اما نكته اساسي و قابل توجه در اين زمينه آن است كه وضع شرط در ضمن عقد نكاح، تابع احكام و مقررات خاصي است كه موجب مي‌شود شروط ضمن عقد نكاح، فراتر از قواعد و اصول حاكم بر نكاح نباشد. در واقع، وضع شرط در ضمن عقد به منظور استحكام هر چه بيشتر آن صورت مي‌گيرد، لذا اگر شرطي با اين وضع در تنافي باشد، اعتبار لازم را نداشته و نافذ نخواهد بود. فلذا پژوهش حاضر در پي بررسي شروط ضمن عقد نكاح از منظر فقه مي باشد.

د - اهميت و ضرورت انجام تحقيق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهاي تحقيقاتي موجود، ميزان نياز به موضوع، فوايد احتمالي نظري و عملي آن و همچنين مواد، روش و يا فرآيند تحقيقي احتمالاً جديدي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار مي‏گيرد):

خانواده نخستين سازمان اجتماعي به شمار ميرود و مجموعه اين واحدهاي اجتماعي است كه جامعه را بوجود مي آورند و فضاي فكري و اقتصادي جامعه موارد طرز تفكر آن محسوب ميگردد. خانواده با ازدواج تشكيل ميشود بنابراين، ازدواج مرحله مهمي از زندگي است مرحلهاي كه در ميان ساير مراحل زندگي از اهميت ويژهاي برخوردار است. آغاز زندگي مشترك، تشكيل خانوادهاي جديد، پدر يا مادر شدن اتفاقاتي است كه هم از نظر اجتماعي و هم از نظر روحي و رواني اثرات عميقي در زندگي هر فرد ميگذارد. زماني كه دختر و پسر جواني سر سفره عقد مينشينند و براي آغاز زندگي مشترك پيمان ميبندند بر اين باورند كه تا پايان عمر در كنار يكديگر زندگي خواهند كرد، در صورتيكه عواملي كه بر ازدواج موثر ميباشند رعايت نگردد، پايه خانواده سست گشته و گسيختگي چنين كانوني بسيار محتمل است و پديدهاي بنام طلاق را در خانوادهها بروز ميدهد كه مطلوب هيچ يك از زوجين نخواهد بود.